Het menselijk brein is het meest complexe orgaan in het menselijk lichaam. Ons brein stuurt al onze gedachten, gevoelens, herinneringen en bewegingen aan. Het brein bestaat uit ongeveer 100 miljard zenuwcellen die met elkaar communiceren via elektrische en chemische signalen.

De hersenen zijn opgedeeld in verschillende delen, elk met een eigen functie. De hersenschors, het buitenste deel, is verantwoordelijk voor hogere cognitieve functies zoals denken, redeneren en bewustzijn. De limbische systeem reguleert emoties en het geheugen. De hersenstam reguleert meer basale functies zoals ademhaling en hartslag.

Ondanks decennia van onderzoek begrijpen wetenschappers nog lang niet alles over hoe onze hersenen precies werken. We weten wel dat hersencellen voortdurend verbindingen met elkaar maken en verbreken. Dit maakt ons brein “plastisch” en in staat om te leren en zich aan te passen.

Breinontwikkeling

De hersenen beginnen zich al te ontwikkelen in de baarmoeder. Rond de geboorte bevatten de hersenen bijna alle zenuwcellen die we ons hele leven zullen hebben. Na de geboorte groeien de verbindingen tussen deze cellen enorm.

Jonge kinderen leren en ervaren heel veel nieuwe dingen, wat zorgt voor een snelle ontwikkeling van de hersenen. Rond het 25e levensjaar zijn de hersenen volledig volgroeid. Hierna neemt de plasticiteit langzaam af, maar blijven de hersenen zich aanpassen aan nieuwe ervaringen.

De frontale kwab, verantwoordelijk voor plannen en besluitvorming, is een van de laatste delen die zich ontwikkelt. Dit verklaart waarom het voor adolescenten soms moeilijk is om verstandige beslissingen te nemen.

Hersenscans

Moderne technieken zoals MRI scannen stellen onderzoekers in staat om de levende hersenen in actie te bestuderen. Zo kunnen ze precies zien welke hersengebieden actief zijn tijdens cognitieve taken of het ervaren van emoties.

Functionele MRI scannen meten veranderingen in bloedstroom in de hersenen. Een actief hersengebied heeft meer bloedstroom nodig. Zo kan de activiteit van verschillende hersengebieden in kaart gebracht worden.

Ook EEG (elektro-encefalografie) wordt veel gebruikt in hersenonderzoek. Kleine elektroden op de hoofdhuid meten de elektrische activiteit van hersencellen.

Neuroplasticiteit

Neuroplasticiteit verwijst naar de aanpassingsvermogen van de hersenen. Door nieuwe ervaringen en leren vormen zich voortdurend nieuwe verbindingen tussen hersencellen.

Zelfs op latere leeftijd blijven onze hersenen in zekere mate plastisch. Nieuwe hersenscans tonen aan dat zelfs oudere mensen nieuwe vaardigheden kunnen leren, wat gepaard gaat met veranderingen in de hersenen.

Mensen die een beroerte gehad hebben, kunnen vaak (gedeeltelijk) herstellen doordat hersencellen nieuwe verbindingen vormen en beschadigde functies overnemen.

Hersenziekten

Aandoeningen die de hersenen aantasten hebben vaak ernstige gevolgen voor iemands denken, gedrag en gezondheid. Voorbeelden zijn de ziekte van Alzheimer, Parkinson, MS, CVA en hersentumoren.

Onderzoekers proberen de onderliggende oorzaken van deze ziekten te achterhalen om betere behandelingen te ontwikkelen. Helaas is er nog geen remedie gevonden voor veel voorkomende hersenaandoeningen.

Veelgestelde vragen

Kunnen hersenen krimpen?

Ja, hersenen kunnen krimpen, zowel bij normale veroudering als bij ziekten als Alzheimer. Door de achteruitgang en afsterven van hersencellen en verbindingen nemen de hersenen langzaam af in omvang.

Waarom hebben vrouwen een kleiner brein dan mannen?

Vrouwen hebben inderdaad gemiddeld kleinere hersenen dan mannen. Echter, dit zegt niets over de intelligentie. De structuur en organisatie van de hersenen is belangrijker dan de grootte.

Kun je je hersenen trainen?

Ja, je kunt je hersenen op elke leeftijd trainen. Denkspelletjes, nieuwe vaardigheden leren, sociale interactie en lichaamsbeweging stimuleren de plasticiteit van de hersenen.

Wat is het belang van slaap voor de hersenen?

Slapen is cruciaal voor breinfuncties zoals geheugen en leren. Tijdens diepe slaap worden toxines uit de hersenen verwijderd. Slaapgebrek leidt tot cognitieve problemen.

Conclusie

Het menselijk brein is enorm complex en tot op de dag van vandaag niet volledig doorgrond. Wel hebben we de laatste decennia veel geleerd over de werking van onze hersenen dankzij moderne technieken.

Ons brein stelt ons in staat om te denken, leren en ons aan te passen aan een veranderende omgeving. Een goede hersengezondheid is dan ook van groot belang voor ons functioneren.

Verder onderzoek zal hopelijk leiden tot betere behandelingen voor mensen met hersenaandoeningen, zodat zij een zo goed mogelijke levenskwaliteit behouden.