Het immuunsysteem is een complex netwerk van cellen, organen en weefsels dat ons lichaam beschermt tegen infecties en ziekten. Het werkt 24 uur per dag om ons gezond te houden. In dit artikel bekijken we hoe het immuunsysteem precies werkt en waarom het zo belangrijk is voor onze gezondheid.
Het immuunsysteem bestaat uit twee delen: het aangeboren of natuurlijke immuunsysteem en het verworven of adaptieve immuunsysteem. Het aangeboren immuunsysteem biedt een eerste verdedigingslinie tegen indringers. Het verworven immuunsysteem bouwt antilichamen op die specifiek zijn voor elk antigeen.
Samen vormen deze systemen een robuuste verdediging die ons beschermt tegen de meeste ziekteverwekkers. Als het immuunsysteem goed werkt, merken we daar meestal niets van. Alleen wanneer het minder goed functioneert, bijvoorbeeld bij een infectie of auto-immuunziekte, merken we pas hoe belangrijk het is.
De rol van witte bloedcellen
Witte bloedcellen, ook wel leukocyten genoemd, spelen een cruciale rol in het immuunsysteem. Er zijn verschillende soorten witte bloedcellen, elk met hun eigen functies.
Granulocyten ruimen bacteriën en andere indringers op door fagocytose. Macrofagen werken op dezelfde manier en activeren ook andere delen van het immuunsysteem.
Natural killer cellen (NK-cellen) vernietigen lichaamseigen cellen die geïnfecteerd zijn geraakt. T-lymfocyten coördineren de afweer door signalen te geven aan andere celtypen.
B-lymfocyten maken antistoffen aan die specifiek pathogene indringers herkennen en onschadelijk maken. Samen vormen deze witte bloedcellen de basis van zowel het aangeboren als het verworven immuunsysteem.
Het aangeboren immuunsysteem
Het aangeboren immuunsysteem, ook wel natuurlijke afweer genoemd, biedt een eerste verdedigingslinie tegen indringers in ons lichaam. Het werkt heel snel en onspecifiek.
Fysische barrières zoals de huid en slijmvliezen vormen een eerste barrière. Als indringers deze passeren, dan komen het complementsysteem en fagocyten in actie om ze te elimineren.
Het complementsysteem bestaat uit eiwitten in het bloed die zich hechten aan indringers en witte bloedcellen aantrekken. Fagocyten, zoals macrofagen, ‘verslinden’ en vernietigen indringers.
Dit aangeboren immuunsysteem reageert op alle indringers, maar bouwt geen immuniteit op. Daarvoor hebben we het verworven immuunsysteem nodig.
Het verworven immuunsysteem
Het verworven of adaptieve immuunsysteem biedt een meer gespecialiseerde verdediging tegen ziekteverwekkers. Het bouwt een immunologisch geheugen op, zodat het beter reageert bij een volgende infectie.
Het verworven systeem draait om twee typen witte bloedcellen: B- en T-lymfocyten. B-cellen maken antilichamen aan om antigenen te herkennen en onschadelijk te maken.
T-cellen coördineren de immunologische afweer door andere cellen te activeren of deactivateten. Ze helpen ook B-cellen bij het maken van antilichamen. Samen zorgen ze voor immuniteit.
Wanneer het immuunsysteem voor het eerst een antigeen tegenkomt, duurt het even voordat een effectieve afweer opgebouwd is. Bij een tweede infectie reageert het veel sneller en effectiever.
Storingen in het immuunsysteem
Het immuunsysteem biedt over het algemeen goede bescherming tegen ziekten. Maar soms zijn er storingen:
– Bij een auto-immuunziekte valt het immuunsysteem gezonde lichaamscellen aan. Voorbeelden zijn reuma, multiple sclerose en diabetes type 1.
– Een immunodeficiëntie betekent dat het immuunsysteem minder goed werkt, bijvoorbeeld door HIV.
– Bij allergieën en overgevoeligheidsreacties reageert het immuunsysteem heftig op onschuldige stoffen als pollen of voedingsmiddelen.
– Kankercellen kunnen ontsnappen aan detectie door het immuunsysteem.
Onderzoekers proberen manieren te vinden om deze storingen te verhelpen of te voorkomen.
| Onderdeel | Functie | Details |
|---|---|---|
| Aangeboren immuunsysteem | Eerste verdedigingslinie | Werkt snel en onspecifiek via fysische barrières, complement, fagocyten |
| Verworven immuunsysteem | Specifieke afweer | Werkt via antilichamen van B-cellen en cellulaire afweer van T-cellen |
| Witte bloedcellen | Uitvoerders immuunreacties | O.a. granulocyten, macrofagen, NK-cellen, B- en T-lymfocyten |
| Immunologisch geheugen | Snelle respons bij herinfectie | Door antilichamen en geheugencellen |
| Storingen | Auto-immuunziekten, immunodeficiënties, allergieën, kanker | Abnormale reacties immuunsysteem |
Veelgestelde vragen
Hoe weet het immuunsysteem welke cellen gezond zijn en welke niet?
Gezonde lichaamscellen hebben markeringsmoleculen die ze identificeren als normaal. Cellen zonder deze markeringsmoleculen of met vreemde moleculen erop worden als abnormaal herkend.
Kun je je immuunsysteem versterken?
Ja, door gezond te leven met voldoende rust, goede voeding en matig alcoholgebruik. Ook beweging en het vermijden van stress zijn belangrijk.
Hoe gaat het immuunsysteem om met een orgaantransplantatie?
Het immuunsysteem ziet het getransplanteerde orgaan als lichaamsvreemd en valt het aan. Daarom krijgen orgaantransplantatie-patiënten medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken.
Kan het immuunsysteem kankercellen als normaal zien?
Ja, kankercellen kunnen manieren vinden om detectie door het immuunsysteem te omzeilen of te ontwijken. Daardoor worden ze niet opgeruimd.
Hoe komt het dat stress het immuunsysteem verzwakt?
Door stress maakt het lichaam cortisol en andere hormonen aan. Die kunnen afweercellen zoals lymfocyten tijdelijk minder actief maken.
Conclusie
Het immuunsysteem is een complex samenspel van organen, cellen en eiwitten dat voortdurend ziekteverwekkers opspoort en bestrijdt. Met zowel een aangeboren als een verworven afweer biedt het een brede bescherming.
Een goed functionerend immuunsysteem is cruciaal voor onze gezondheid. Door gezond te leven kunnen we onze afweer een handje helpen. Onderzoekers proberen nog beter te begrijpen hoe het immuunsysteem werkt om in de toekomst ziekten beter te kunnen voorkomen en behandelen.